Podstawą prawną dochodzenia roszczeń jest przede wszystkim art. 385[1] kodeksu cywilnego (o niedozwolonych postanowieniach umownych w obrocie z konsumentami).
Zgodnie z art. 385[1] § 1 postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385[1] § 3 k.c.).
Mając na uwadze powyższe, aby uznać dane postanowienie umowy za niewiążące zgodnie z art. 385[1] § 1 kc, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
Zarówno oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami, jak również oceny, czy postanowienie kształtuje prawa i obowiązki w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta, dokonuje się w chwili zawarcia umowy.
Nieważność umowy kredytowej powoduje, że dotychczas spełnione przez kredytobiorców świadczenia dokonane w wykonaniu umowy należy uznać jako nienależne, co skutkuje obowiązkiem ich zwrotu przez bank w całości na podstawie art 410 § 1 i 2 kc w związku z art. 405 kc z art. 58 § 1 kc.
Norma prawna wyrażona w art. 410 § 2 kc stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
W przypadku odfrankowienia, tj. w sytuacji gdy Sąd uzna, że kredytobiorców nie wiążą niedozwolone postanowienia umowne, ale umowa może dalej być kontynuowana, nie ma podstawy spłacania rat z użyciem klauzuli waloryzacyjnej (niedozwolonych postanowień), a dotychczas uiszczone raty spełnione ponad wartość rat kredytu, do których kredytobiorcy byliby zobowiązani, gdyby spłacali kredyt z pominięciem abuzywnych postanowień, jest świadczeniem spełnionym bez podstawy prawnej, co rodzi obowiązek banku do zwrotu nienależnie zapłaconej części świadczenia na podstawie art. 410 § 1 i 2 kc w związku z art. 405 kc i z art. 385[1] § 1 kc.
W celu dochodzenia roszczeń o unieważnienie umowy kredytu, czy też jej odfrankowienie, bank nie dokonuje sam automatycznego frankowania, czy też unieważnienia umowy, dlatego droga sądowa jest niezbędna.
Propozycje ugodowe banku warto skonsultować z prawnikiem i dokonać oszacowania korzyści, jakie są możliwe do osiągnięcia w drodze procesu sądowego, czy też zawarcia ugody. Zawarcie ugody z bankiem zazwyczaj opatrzone jest klauzulą zrzeczenia roszczeń, z tego względu nie jest możliwe wytoczenie powództwa o przedmiot ugody w przyszłości.